HISTORIA ODDZIAŁU

W 1975 r. Oddział Neurochirurgii został przeniesiony z Państwowego Szpitala Klinicznego w Zabrzu do nowej siedziby w ówczesnym Centralnym Szpitalu Klinicznym w Katowicach. Od początku działalności Oddziału do września 1997 r. jej kierownikiem był profesor dr hab. n. med. Tadeusz Wencel, po którym od 1998 r. kierownictwo objął profesor dr hab. n. med. Piotr Bażowski. Od 28.09.2018 r. do 31.10.2024 r. lekarzem kierującym oddziałem był profesor dr hab. n. med. i n. o zdr.  Adam Rudnik.Od 1.11.2024 r. funkcję tą przejął dr n. med. Maciej Wojtacha.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA ODDZIAŁU

Oddział Neurochirurgii dysponuje trzema salami operacyjnymi oraz 44 łóżkami, w tym 4 stanowiskami intensywnego nadzoru. Na wyposażeniu bloku znajdują się: mikroskopy operacyjne z możliwością używania barwników śródoperacyjnych, neuroendoskopy, dwa ramiona C, neuronawigacja oraz monitoring śródoperacyjny.  Rocznie przeprowadzonych jest około 1200-1300 zabiegów, przy czym około 30% z nich to zabiegi związane z procesami nowotworowymi OUN. Oddział posiada dostęp do nowoczesnych metod diagnostycznych takich jak np. traktografia pozwalającą na zobrazowanie „przebiegu neuronów” przed planowanym zabiegiem operacyjnym.  Placówka współdziała z innymi istniejącymi na terenie makroregionu śląskiego oddziałami neurologii i rehabilitacji neurologicznej zapewniając pacjentom kompleksowe leczenie. Kadrę medyczną stanowią: kierownik oddziału dr n. med. Maciej Wojtacha, 9 specjalistów neurochirurgii, a także 5 rezydentów. Kadra Pielęgniarska Oddziału to 24 Pielęgniarek, w tym 11 ze specjalizacją w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego.

DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZA ODDZIAŁU

Oddział Neurochirurgii wprowadził i rozpowszechnił na Śląsku nowoczesne metody neurochirurgiczne. W miarę rozwoju bazy łóżkowej, powiększania się kadry lekarskiej oraz przyswajania nowoczesnych metod operacyjnych, w tym mikrochirurgicznych - zakres działania Oddziału objął wszystkie obszary neurochirurgii.

Wprowadzono do rutynowego stosowania dostęp przez nosowy (przezklinowy) dla nowotworów okolicy przysadki mózgowej z wykorzystaniem mikroskopu operacyjnego. Jako pierwszy Oddział w Polsce wprowadził technikę endoskopową, która obecnie uznawana jest za standard postępowania w zabiegach nowotworów przysadki. Technika ta pozwala na ograniczenie rozległości otwarcia przy zachowaniu doskonałej wizualizacji ogniska chorobowego i jego pogranicza. Endoskopowa technika przezklinowa jest w tutejszym Oddziale wykorzystywana rutynowo do leczenia zarówno mikro- jak i makrogruczolaków przysadki mózgowej (niezależnie od czynności hormonalnej) oraz niektórych guzów w okolicy linii środkowej takich jak czaszkogardlaki, torbiele czy oponiaki.

Rutynowo leczone są również tętniaki mózgu, malformacje naczyniowe (AVM), zarówno niepęknięte jak i po krwotoku (w ramach całodobowego dyżuru). W leczeniu malformacji naczyniowych wykorzystujemy techniki diagnostyczne i operacyjne dostosowane do sytuacji takie jak: arteriografia, embolizacja przy użyciu spiral i/lub stentów klasycznych oraz kierunkowych, zabiegi otwarte drogą kraniotomii pterionalnej. Wykorzystujemy również techniki mało inwazyjne (kraniotomia minipterionalna, nadoczodołowa) pozwalające w pełni wyłączyć tętniaka z krążenia przy użyciu jedynie kilkucentymetrowego cięcia skórnego, co skutkuje lepszym efektem estetycznym.

W ramach tutejszego Oddziału wykonywane są operacje resekcyjne glejaków, zmian przerzutowych, oponiaków, guzów podstawy czaszki oraz kąta mostowo-móżdżkowego. Operacje guzów okolic elokwentnych od zawsze powodowały dodatkowe trudności śródoperacyjne. Jednak dzięki zastosowaniu barwników śródoperacyjnych (np.: ICG, 5-ALA) można zwiększyć radykalność resekcji niektórych nowotworów śródczaszkowych. Zastosowanie neuronawigacji i neuromonitoringu śródoperacyjnego (IONM) pozwala zwiększyć bezpieczeństwo pacjenta, pozwalając na o wiele dokładniejsze oznaczenie fragmentów mózgu odpowiadających za np. poruszaniem kończynami. Dla zmian zlokalizowanych w okolicach ośrodków mowy stosujemy specjalną technikę operacyjną polegająca na wybudzeniu pacjenta w tracie zabiegu celem oszczędzenia fragmentów mózgu odpowiadającym za mowę. Podczas resekcji chory współpracuje z doświadczonym neuropsychologiem. Pacjent w trakcie zabiegu z wybudzeniem (zabieg „awake”) otrzymuje stale leki przeciwbólowe, przez co procedura  jest niebolesna.

Dzięki zastosowaniu technik endoskopowych poszerzyły się również możliwości diagnostyki i leczenia zmian w obrębie układu komorowego. W Oddziale wykonywane są rutynowo biopsje, resekcje, ventriculostomie oraz septostomie w obrębie układu komorowego, pozwalające na przywrócenie przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego w przypadku wodogłowia. W innych etiologiach wodogłowia jak np. zespół Hakima wykonywane są zabiegi implantacji zastawki komorowo-otrzewnowej lub tekalno-otrzewnowej. Oddział dysponuje możliwościami implantacji zastawek programowanych (z możliwością zmiany ciśnienia otwarcia) co pozwala na przedłużenie okresu remisji w chorobie Hakima. W ramach Oddziału prowadzone jest także leczenie operacyjne pod postacią odbarczenia podpotylicznego w przebiegu zespołu Arnolda-Chiarii.

Wykonywane są również zabiegi operacyjne w leczeniu neuropatii nerwu trójdzielnego. Techniką otwartą w przypadku konieczności usunięcia konfliktu naczyniowo-nerwowego, jak i techniką małoinwazyjną poprzez ablację zwoju Gasera. Dzięki zastosowaniu metod stereotaksji czyli planowania przedoperacyjnego na podstawie rezonansu magnetycznego i/lub tomografii komputerowej uzyskano możliwości bardzo dokładnego wprowadzania instrumentarium do ośrodkowego układu nerwowego. Umożliwia to wykonywanie zabiegów biopsji i implantacji elektrod DBS. Głęboka stymulacja mózgu (deep brain stilmulation DBS) pozwala na leczenie chorób układu pozapiramidowego, przede wszystkim choroby Parkinsona.

W tutejszym Oddziale wykonywane są również zabiegi z zakresu neuroortopedii:
- discectomia szyjna z dostępu przedniego z wprowadzeniem implantu przywracającego wysokości przestrzeni międzykręgowej w przypadku dyskopatii szyjnej,
- discectomia piersiowa, w przypadku dyskopatii piersiowej,
- discectomia lędźwiowa, w przypadku dyskopatii lędźwiowej,
- zabiegi MISS w przypadku stenoz kanałowych.

Wykonywane są zabiegi stabilizacji w przypadkach choroby zwyrodnieniowej jak i w chorobach onkologicznych. Ciągle udoskonalane techniki małoinwazyjne pozwalają na implantacje śrub przeznasadowych oraz implantów do przestrzeni międzytrzonowej z wykorzystaniem coraz mniejszych dostępów. Zabiegi mało inwazyjne kręgosłupa (MISS) pozwalają znacząco zmniejszyć uraz około operacyjny, utratę krwi, ryzyko infekcji, przyśpieszyć gojenie oraz powrót do sprawności.

W ramach Oddziału wykonywane są również zabiegi implantacji stymulatorów obwodowych. Stymulatory rdzeniowe są przede wszystkim wykorzystywane do redukowania przewlekłego bólu neuropatycznego. Obecnie stosowane są także stymulatory „steam wave” implantowane w ramach pojedynczego zabiegu oraz nie wymagające wymian generatora, w odróżnieniu od klasycznych stymulatorów. Implantowane są również stymulatory nerwu błędnego (VNS), wykorzystywane w leczeniu padaczek lekoopornych. Kwalifikacja i dalsze leczenie odbywa się w ścisłej współpracy z Oddziałem Neurologii.

W zakresie chirurgii obwodowego układu nerwowego wykonywane są zabiegi operacyjnego uwolnienia nerwów w zespole cieśni nadgarstka, rowka nerwu łokciowego oraz zabiegi usunięcia guzów nerwów obwodowych.

Do zadań Oddziału Neurochirurgii należy:
•    udzielanie stacjonarnych świadczeń zdrowotnych w ramach specjalności neurochirurgii, ze szczególnym uwzględnieniem świadczeń wysokospecjalistycznych,
•    udział w realizacji zadań dydaktycznych i badawczych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach i innych uczelni prowadzących działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych w zakresie wynikającym z obowiązujących przepisów i zawartych umów,
•    leczenie schorzeń ośrodkowego układu nerwowego wg najnowszych metod z użyciem wysokospecjalistycznego sprzętu medycznego,
•    współpraca z innymi ośrodkami klinicznymi w zakresie diagnostyki i leczenia operacyjnego,
•    współpraca z Instytutem Onkologii w Gliwicach oraz Oddziałami Onkologii i Radioterapii UCK, w tym pracownią „Gamma knife” w celu leczenia uzupełniającego chorych ze schorzeniami onkologicznymi,
•    prowadzenie szkolenia podyplomowego i specjalizującego zgodnie z listą podmiotów upoważnionych, sporządzoną przez Ministerstwo Zdrowia,
•    współpraca z innymi oddziałami szpitalnymi w zakresie diagnostyki i leczenia szczególnie trudnych przypadków,
•    udzielanie ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych ze szczególnym uwzględnieniem świadczeń wysokospecjalistycznych dla pacjentów: Poradni Neurochirurgicznej.